Ölgün Beyza Bala. Kırım Karaylarının cumartesi duaları adlı eser üzerine bir söz dizimi incelemesi

Yüksek lisans tezi. — İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, 2024. — xiv, 331 s.Kırım Karaylarının Cumartesi Duaları adlı eser Türkçe konuşan, Türkçe dua eden ve Museviliğin Karaim inancına sahip olan bir Türk halkına, Hazarların torunları olan Karaylara aittir. Kırım Karay Türkçesinin dil özelliklerini taşıyan bu eser, Rusça ve Karay Türkçesi olmak üzere iki dille yayımlanmış ilk dua kitabı olması bakımından önemlidir. Günümüzde sayıları çok azalmış olan Karaylar, geçmişin mirasına sahip çıkmış, yüzyıllar boyunca inançlarını ve kendilerine özgü kimliklerini korumayı başarmışlardır. Ancak günümüzde, devletleri ve resmi dilleri olmadığı için nüfusları git gide azalmış, dilleri de kaybolmanın eşiğine gelmiştir. Bu çalışmada, UNESCO tarafından koruma altına alınan Karay Türkçesi ile yazılmış bir dua kitabı incelenmiştir. Beş bölümden oluşan çalışmamızın ilk bölümünde Karaylar ve Kırım Karaylarının Cumartesi Duaları adlı eser üzerine bilgiler verilmiştir. Metin bölümünde adı geçen eserin transkripsiyonu ve Türkiye Türkçesine aktarımı yer almıştır. Şekil Bilgisi bölümünde metin temelinde Karay Türkçesinin dil bilgisi isim çekimi ve fiil çekimi açısından incelenmiştir. Söz Dizimi bölümünde cümlelerin fiil, isim, kurallı, devrik, olumlu, olumsuz, soru kategorilerinden hangilerine ait olduğu ve çekimi tespit edilmiştir. Dizin bölümünde esere ait sözlük hazırlanmıştır. Sonuç bölümünde ise hangi özellikteki cümlelerin ne sıklıkta kullanıldığı belirlenmiş, eserin dil ve anlatımına yönelik tespitlerde bulunulmuştur. Eserde en çok devrik, olumlu ve fiil cümlesi kullanıldığı; en sık rastlanan çekimlerin ek fiilin geniş zamanı ve emir çekimi olduğu saptanmıştır.