Öner Muhammed Fatih. Nazım Keriçli'nin 'Üç İstek' adlı eseri esasında Kırım Tatar Türkçesinde fiil

Yüksek Lisans tezi. — Niğde: Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, 2024. — xi, 181 s.Bu çalışmada Nazım KERİÇLİ'nin 'Üç İstek' adlı eseri esasında Kırım Tatar Türkçesinde fiil konusu ele alınmıştır. Kırım Tatar Türkçesi üzerine Türkiye ve Türkiye dışında yeterince araştırma yapılmamıştır. Bu çalışmamızla bu konudaki eksikliğin giderilmesine bir parça olsa da katkı sağlanmak amaçlanmıştır. Kırım Tatar Türkçesi, Türk dilinin Kuzey-Batı (Kıpçak) grubuna girer. Kırım Tatar Türkçesi Karaçay-Balkar, Kumuk, Karaim Türkçesi ile bu grubun batı kolunu oluşturur. Bugüne kadar üzerinde çalışılmayan Nazım KERİÇLİ 'nin 'Üç İstek' adlı eseri ilk defa çeviri yazıya aktarılarak Türkiye Türkçesine tercüme edilmiş ve eserde bulunan malzeme esasında Kırım Tatar Türkçesinde fiil konusu incelenmiştir. İncelememiz fiil yapım eklerini, fiilin basit ve birleşik çekimini, kişi ekleri ve çekimsiz fiil biçimleri olan fiilimsileri içine almaktadır. Türk dilinde yapım ekleri yeni kelimelerin yapımında kullanılan birimlerdir. Bir dilin gelişebilmesi, o dildeki nesne ve kavramlar için kendi bünyesinde kelimeler türetebilmesiyle mümkündür. Kırım Tatar Türkçesi, diğer Türk lehçeleri gibi sondan eklemeli bir dildir. Bu nedenle kelimelerin çekimleri ve yeni kelime türetilmesi çeşitli eklerin yardımıyla mümkün olmaktadır. Dilde mevcut köklere yine dilde mevcut eklerin getirilmesiyle yapılan türetme işi, dile büyük avantaj sağlamaktadır. Türkiye Türkçesinde olduğu gibi Kırım Tatar Türkçesinde de kök ve gövdelerin iki türü mevcuttur. Bunlar 1- fiiller 2- isimler. Bu nedenle yapım eklerinin dört çeşidi kullanılmaktadır: isimden isim yapım ekleri, isimden fiil yapım ekleri, fiilden fiil yapım ekleri ve fiilden isim yapım ekleri. Bu çalışmada ise Kırım Tatar Türkçesinde fiilden fiil yapım ekleri ve isimden fiil yapım ekleri 'Üç İstek' eseri üzerinden ele alınmıştır. Türk lehçelerinde cümlede zamanı belli etmek için fiil kip ekleri kullanılır. Diğer Türk lehçelerinde olduğu gibi Kırım Tatar Türkçesinde de cümlenin zamanını belirtmek için fiil kipleri kullanılır. Kırım Tatar Türkçesinde; şimdiki zaman, geçmiş zaman ve gelecek zaman olmak üzere üç zaman esas alınarak fiil kipleri ele alınmıştır. Türk lehçelerinde işi, hareketi ve oluşu kimin ya da neyin yaptığını ifade etmek için kişi ekleri kullanılır. Bu çalışmada da Kırım Tatar Türkçesinde kişi ekleri işlenmiştir. Eser önce Kiril harflerinden Latin harflerine transkribe edilmiş ve daha sonrada çeviri yazısı oluşturulup Türkiye Türkçesine aktarımı yapılmıştır. Çalışmanın başında Kırım Tatar Türkleri ve Kırım Tatar Türkçesi hakkında da bilgi verilmiş ve daha sonra yukarıda anlatılan çalışmalar sırasıyla ele alınmıştır. Bu çalışma ile Türklük Bilimi araştırmalarına Nazım KERİÇLİ 'nin 'Üç İstek' eseri tanıtılarak ve dil incelemesi yapılarak bir katkıda bulunmak amaçlanmaktadır.