Aydın Ramazan. Kumuk Türkçesinde yapım ekleri. Derivational affix in Kumuk

Doktora tezi. — Niğde: Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, 2024. — xvi, 253 s.Kumuk Türkçesinde yapım eklerinin konu alındığı bu çalışmada Kumuk Türkleri tarafından konuşulan Kumuk Türkçesi yazı dilinde kullanılan yapım ekleri; isimden isim, isimden fiil, fiilden isim ve fiilden fiil yapan ekler olarak dört gruba ayrılarak ele alınıp tarihî lehçeler ve çağdaş Türk lehçelerinden Kazak ve Kırgız Türkçeleriyle karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Çalışmanın isimden isim yapım ekleri bölümünde Kumuk Türkçesinde işlek olan yapım ekleri yanında işlek olmayan eklerin Kumuk Türkçesindeki örnekleri ve biçimleri de değerlendirilmiştir. İsimden fiil yapım ekleri bölümünde ise isim kök ve gövdelerine gelerek geçişli ve geçişsiz fiiller yapan ekler gözden geçirilmiştir. Fiilden isim yapım ekleri bölümünde fiil kök ve gövdelerine gelerek değişik anlamlarda isimler yapan ekler ele alınmıştır. Çalışmamızın dördüncü bölümünde ise fiilden fiil yapım ekleri (çatı ekleri ve diğer ekler) gözden geçirilmiştir. Ekler gözden geçirilirken, fonetik varyantları, kökenleri ve işlevleri yönünden diğer Türk lehçeleriyle kıyaslamalı olarak ele alınmıştır. Bu araştırmada Kumuk Türkçesi yazı dilindeki yapım eklerini tarihî lehçeler ve çağdaş Türk lehçelerinden Kazak ve Kırgız Türkçeleriyle karşılaştırmalı olarak incelemek hedeflendiği için nitel araştırma yaklaşımı olan doküman incelemesi (metin tarama) yöntemi kullanılmıştır. Tez çalışması için, konuyla ilgili basılı materyaller ve internet kaynaklarından (basılmamış yüksek lisans ve doktora tezleri de dâhil olmak üzere) faydalanılmıştır. Eklerin incelenmesinde, Kumuk Türkçesindeki morfofonetik biçimleri, kalınlık-incelik uyumu, düzlük-yuvarlaklık ve ünsüz uyumuna uyup uymadıkları ortaya konarak eklerin eski Türkçeden başlayarak tarihî lehçelerdeki biçimleri işlevleriyle ortaya konulmuştur.